Osmanlı İmparatorluk İdeolojisi, 1451-1603 yılları arasındaki eserlerden
hareketle dönemin ayırt edici özelliklerini tespit etmeyi hedefleyerek
edebiyat eserlerinin sosyal bilimler alanındaki çalışmalarda dikkate
alınmasının önemine işaret ediyor.
Klasik çağ, gerek telif gerek tercüme eserler açısından oldukça zengin bir
dönemi temsil eder. Bu eserlerin incelenmesi dönemin hâkim normlarını,
zihniyet kalıplarını ve siyasetini anlamak açısından oldukça önemlidir. Bu
anlama sürecinde, eser sahiplerinin “asıl” niyetleri, padişaha, saray çevresine
ve bürokratlara yakınlıkları, din, mezhep ve tarikat mensubiyetleri gibi
belirleyici etkiye sahip özellikleri de ihmal etmemek gerekir.
Buradan hareketle, Osmanlı imparatorluk “ideolojisi” söz konusu olduğunda,
tarihsel olay ve olguların, zamanla nasıl bir dinî kimlik kazandığını ve “kutsal
tarih” olarak toplumların bilinçaltlarına yerleşerek kalıtsal bir karaktere
büründüğünü anlamaya gayret eden Ali Fuat Bilkan, döneme dair oldukça
titiz ve detaylı bir başvuru kaynağı sunuyor.
“Patrimonyal devletin kurumsal bir kimlik kazandığı Osmanlı klasik
döneminde üretilen sanat eserlerinde genel olarak emperyal söylemin ön
planda olduğu bilinmektedir. Bu dönemde yazılan eserlerin ve ortaya çıkan
yeni edebi türlerin emperyal karakteri, Roma imparatorluk mirasının en
güçlü varisi olan Osmanlı İmparatorluğu’nun ‘yeni ideolojisini’ yansıtır.”
ALİ FUAT BİLKAN
